Przestrzeń kosmiczna, choć nadal niezamieszkana jest źródłem nieustającego zainteresowania ludzi. Ślad po nich można zauważyć, chociażby w nazwach, które są nadawane kraterem i planetoidom. Jak Polacy w kosmosie odcisnęli swój ślad? Jakie postacie i miejscowości zostały uhonorowane tym wyróżnieniem?
Puławy na Marsie
Powierzchnia Marsa właściwie usiana jest kraterami, a wielu z nim nadano już nazwy. Znajdziemy wśród nich także kilka polskich miast! Międzynarodowa Unia Astronomiczna w roku 1976 nadała trzem kraterom imiona: Grójec, Puńsk i Rypin. Następnie, 1979 wyróżniono w ten sposób Puławy i znaną wszystkim uczoną Marię Skłodowską-Curie. Przyjrzyjmy się tym kosmicznym tworom nieco bliżej.
Średnica krateru Puńsk wynosi 11,5 kilometrów, Grójca 39 kilometrów, Rypina 18,4 kilometrów, a Puław aż 51,5 kilometra. Dodać należy, że licznie kratery przyjęły nazwy miejscowości właściwie z całego świata. Znalazły się w tym gronie geograficzne nazwy z Francji, Niemiec, Węgier, Ameryki, a nawet Burkina Faso, Wyspy Cooka, Samoa i Republiki Konga.
Merkury – skupisko artystów
Z kolei inna planeta naszego układu słonecznego, Merkury, stała się niemal kolebką artystycznego świata, oczywiście tylko w przenośnym sensie. Znajdujące się tutaj 397 kraterów nosi nazwy wybitnych postaci z niemal każdego kraju świata. Co ciekawe, zwykle brani byli pod uwagę artyści reprezentujący różne dziedziny sztuki, w tym malarstwo, rzeźbę, muzykę klasyczną, muzykę nowoczesną i literaturę.
Kto z naszych rodaków został w ten sposób wyróżniony? Powiodło się Oldze Boznańskiej (malarce), Fryderykowi Chopinowi, Katarzynie Kobro-Strzemińskiej (rzeźbiarce), Krzysztofowi Komedzie i Adamowi Mickiewiczowi.
Zobacz również: Jaki zawód można zdobyć w Puławach? I Jak Puławy znalazły się na Marsie?
Polki na tajemniczej Wenus
Wenus to podobno planeta kobiet, nic więc dziwnego, że to właśnie przedstawicielki tej płci dominują w nazwach obiektów powyższego ciała niebieskiego. Powierzchnię Wenus zdobi już 900 nazw nadanych przez ludzi, a wśród nich znaleźć możemy aż 12 rodzimych postaci.
Oto one:
- Wanda Landowska, która w XX wieku rozpromowała grę na klawesynie,
- Tekla Bądarzewska-Baranowska, pianistka i kompozytorka, znana z utworu „Modlitwa dziewicy”,
- Maria Konopnicka,
- Zofia Nałkowska,
- Zofia Oleśnicka, okrzyknięta pierwszą polską poetką,
- Elizabeth Koopman z Gdańska,
- Maria Goeppert-Mayer, fizyczka jądrowa i noblistka z Katowic.
Część obiektów ma też po prostu polskie imiona, takie jak Jadwiga czy Janina oraz imiona bogiń: Corona (wulkan), Żywia i dolina Jutrzenka.
Naukowcy na Księżycu
Najbardziej znany dla ludzi ze wszystkich obiektów w kosmosie jest Księżyc. Nic dziwnego, że każde kolejne odkrycie skłania naukowców do nazywania patronami kraterów czy gór. Brzmi to dużo lepiej niż niezrozumiały ciąg cyfr lub liter.
Z tego względu możemy znaleźć informacje, że aż 1618 kraterów na Księżycu zostało nazwane przez IUA, czyli Międzynarodową Unię Astronomiczną. Na patronów tego ciała niebieskiego często wybiera się przedstawicieli nauk ścisłych, głównie astronomii. Które polskie nazwiska dostąpiły tego zaszczytu? Należy w tym miejscu wymienić:
- Kopernika,
- Heweliusza,
- Witelona (śląskiego optyka i pioniera psychologii),
- Bernarda Wapowskiego (kartografa),
- Stanisława Lubienieckiego (badacza komet),
- Marcina Poczobutt-Odlanickiego (matematyka i astronoma),
- Jana Śniadeckiego i Franciszka Armińskiego (czołowych postaci polskich badań nad niebem w czasie istnienia Królestwa Kongresowego),
- Mariana Smoluchowskiego (fizyka),
- Zygmunta Wróblewskiego (fizyka),
- Marii Skłodowska-Curie,
- Kazimierza Romualda Graffa (dyrektora Obserwatorium Astronomicznego w Wiedniu),
- Tadeusza Banachiewicza, Władysława Dziewulskiego, Jana Gadomskiego i Felicjana Kępińskiego (XX-wiecznych znawców kosmosu).
Planetoidy – który z Polaków „krąży” w kosmosie?
Na koniec zostawiliśmy sobie planetoidy. Noszą one naprawdę wymyślne nazwy, czasami odnoszące się do klasyków literatury światowej („Podróż Guliwera”, „Odyseja”, „Władca Pierścieni”). Najbardziej wyróżniają się w tej dziedzinie Rosjanie i Czesi, ale można też na obiektach tego typu odnaleźć sporo polskich odniesień. Pojawiają się więc znani wszem i wobec Copernicus, Curie, Chopin czy Lem, ale także trochę już zapomnieni Smoluchowski, Ludwik Zamenhof, Bohdan Paczyński czy Hercules Dembowski.
W katalogu asteroid pojawiły się też nie tak dawno nazwy Sierp, Świdwin nadane na cześć odkrywców tych ciał niebieskich, a byli nimi uczniowie oraz polski pracownik obserwatorium na Teneryfie. We wszechświecie, gdybyśmy tylko mieli możliwość poruszania, natknęlibyśmy się również na planetoidy Wratislavię, Gedanię, Varsavię, Danzig i Posnan.
