Zakazane pytania na rozmowie kwalifikacyjnej

Rozmowa kwalifikacyjna. Przygotowując się do niej, zwykle zastanawiamy się nad tym, jak odpowiedzieć na kłopotliwe pytania. A co zrobić, jeśli niektóre z nich będą niestosowne lub niezgodne z prawem? Jak je rozpoznać i na nie zareagować? Spróbujmy poszukać odpowiedzi! Zakazane pytania na rozmowie kwalifikacyjnej i klucz, jak sobie z nimi poradzić.

Jakich pytań nie można zadawać na rozmowie kwalifikacyjnej?

Zakazane pytania podczas rozmowy kwalifikacyjnej nie są wyłącznie kwestią dobrego wychowania. Wprawdzie Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej uznało, że prośba o okazanie dokumentów (np. świadectwa pracy, certyfikatów, dyplomów, orzeczenia lekarskiego) jest jak najbardziej stosowna, nie oznacza to całkowitej samowoli. 

Na przykład Urząd Ochrony Danych Osobowych zastrzega, by nie zadawać pytań dotyczących strefy prywatnej, poruszających takie kwestie, jak:

• poglądy polityczne,
• wiara,
• stan zdrowia,
• status materialny,
• stan cywilny,
• orientacja seksualna,
• plany dotyczące macierzyństwa, 
• ilość dzieci i ich wiek,
• pochodzenie etniczne,
• karalność (lub przedstawienie świadectwa o niekaralności), chyba że rekrutacja dotyczy stanowiska związanego ze służbą bezpieczeństwa. 

Pytanie o dzieci na rozmowie kwalifikacyjnej

Spore kontrowersje wzbudza podczas rozmowy rekrutacyjnej pytanie o dzieci, które przez wiele lat padało wręcz nagminnie i to zdecydowanie częściej w stosunku do kobiet niż do mężczyzn. Dyskryminacja na tym polu może zresztą działać w dwie strony: pracodawca może odrzucać kandydaturę osób bezdzietnych (przez ich rzekomo mniejsze przywiązanie do firmy) lub tych, którzy z powodu posiadania dzieci będą zmuszeni brać więcej wolnego. Jeśli pytanie o dzieci padnie zatem w trakcie naszej rozmowy o pracę, pamiętajmy, że jest ono niezgodne z prawem.

Rodzaj stanowiska a wymagania wobec kandydata

Rozmowa kwalifikacyjna powinna skupiać się na zawodowym życiu kandydata. Czasami jednak jest miejsce na luźniejsze tematy, ale wyłącznie wtedy, gdy jest to uzasadnione charakterystyką pracy na danym stanowisku.

Do kwestii spornych należą więc wszelkie pytania o hobby. Zwykle są one niegroźne i mają na celu poznać przyszłego pracownika, ma on jednak prawo odmówić odpowiedzi. Podczas rozmów kwalifikacyjnych zdarzają się również próby manipulacji – rozmówca może zacząć opowiadać o swoim życiu rodzinnym, by niejako wymusić podobne zwierzenia u kandydata. Warto mieć to na uwadze i, jeśli nie chcemy zdradzać żadnych szczegółów, nie dać się w tę grę wciągnąć. 

Zobacz również: Najniższa emerytura w 2023 roku I Muzeum nietypowych rowerów

Sytuacje wyjątkowe

Jak pokazuje ostatni punkt z listy pytań zakazanych, mogą zdarzyć się sytuacje nietypowe, w których rekruter będzie musiał zadać bardziej osobiste pytanie. Na przykład na nasze powodzenie w procesie rekrutacji nie powinien mieć wpływu wiek, płeć czy wygląd, a sprawdzane powinny być raczej kwalifikacje i umiejętności. Reguła ta jednak nie sprawdzi się w agencji modelek i modeli, w których to właśnie wygląd czy wzrost ma decydujące znaczenie. W tej sytuacji nie ma mowy o żadnej dyskryminacji.

Dlatego, jeśli przyjdzie nam do głowy oskarżyć rekrutera o niewłaściwe zachowanie, zastanówmy się najpierw, czy nie miał on prawa za zadania pytań. Jeśli z kolei nie mamy żadnych wątpliwości, że złamano lub naruszono nasze prawa, nie musimy milczeć. 

Jak reagować na zakazane pytania na rozmowie kwalifikacyjnej?

Słysząc niestosowne pytanie dotyczące naszej strefy prywatnej, warto reagować na gorąco. Jakie mamy możliwości? Możemy na przykład zwrócić uwagę naszemu rozmówcy, że pytanie, które zadał, jest nie na miejscu. Dobrze jest to zrobić w sposób spokojny i rzeczowy, argumentując, że dana kwestia nie ma właściwie związku z naszymi przyszłymi obowiązkami zawodowymi. 

Obawa, jak zostaniemy w tym momencie odebrani i czy nie skreśli to naszych szans na zatrudnienie, jest w tym momencie bardzo naturalna. Zastanówmy się jednak, co jest gorsze: to, że przyszły pracodawca narusza naszą strefę prywatną już na początkowym etapie, więc jest raczej pewne, że będzie to robił w dalszym ciągu, czy może nasz komfort psychiczny? 

Nawet najlepiej płatne i najbardziej prestiżowe stanowisko nie powinno nas obligować do łamania przepisów kodeksu pracy. Przedsiębiorstwo, które ich nie szanuje, może mieć również problemy w innych dziedzinach, np. wypłacaniu wynagrodzenia na czas lub respektowaniu wolnego czasu i przerw pracowników. 

Jaka kara za dyskryminację kandydata?

Kiedy narusza się nasze prawa w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej, mamy właściwie trzy akceptowalne wyjścia:

• przemilczeć lub udzielić wymijającej odpowiedzi,
• jasno zakomunikować, że pytanie było niestosowne,
• wyciągnąć konsekwencje wobec swojego rozmówcy.

Co dokładnie oznacza ostatnia opcja? Kandydaci, których zapytano o orientację seksualną czy inną sprawę prywatną bądź też nielegalnie przetworzono ich dane osobowe, mogą żądać zadośćuczynienia finansowego. Jeśli zaś uda im się wykazać w sądzie, że zostali dotknięci dyskryminacją, pracodawca zostanie pociągnięty do odpowiedzialności karnej.